KONU VE KAPSAM
10 Aralık 2018 tarihli ve 30621 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7153 sayılı Çevre Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (Torba Kanun)’un 8 inci m adde hükmü uyarınca, 2872 sayılı Çevre Kanunu’na ilave edilen ve detayına aşağıda yer verilen maddeler eklenmiştir. Buna göre söz konusu değişiklikler;
Ek Madde 11
:
Bazı ürünlerden “geri kazanım katılım payı” tahsil edilmesi,
Ek Madde 12
:
Bakanlıkça belirlenecek ambalajlar için 1/1/2021 tarihinden itibaren depozito uygulaması getirilmesi,
Ek Madde 13
:
Plastik poşetlerin satış noktalarında kullanıcıya veya tüketiciye ücret karşılığı verilmesi,
şeklindedir. Daha önce 03.01.2019 tarih ve 2019/2 sayılı yayımlanan sirkülerimizde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı oluru ile 25.12.2018 tarihinde yayımlanan Plastik Poşetlerin Ücretlendirilmesine İlişkin Usul ve Esaslar çerçevesinde plastik poşetlerin ücretlendirilmesine ilişkin hususlar açıklanmıştır. 09.01.2019 tarihinde, plastik poşetlerin ücretlendirilmesindeki usul ve esaslarda Bakanlığın bir takım değişikliklere gitmesi, münhasır yayımlanan tamim ve öncesi çerçevesinde bu yazımızda değerlendirme konusu yapılmıştır.
1. POŞET ÜCRETİ VE POŞET BEYANNAMESİNİN KAPSAMI
1.1. Geri Kazanım Katılım Payı
2872 sayılı Çevre Kanunu’na eklenen Ek Madde 11 ile yurt içinde piyasaya arz edilen ve bu Kanuna ekli (1) sayılı listede yer alan aşağıdaki ürünlerden;
Poşetler için satış noktalarından,
Diğer ürünler için piyasaya sürenlerden/ithalatçılardan
geri kazanım katılım payı tahsil edilecektir.
Bu listedeki ürünlerden herhangi birinin piyasaya arzının, farklı bir ürünün, malzemenin veya eşyanın ithalatı ile birlikte gerçekleşmesi halinde geri kazanım katılım payı ithalatçıdan tahsil edilecektir.
(1) SAYILI LİSTE
GERİ KAZANIM KATILIM PAYI TUTARI
Ürün Cinsi
Tutar
Plastik poşet (Plastik alışveriş torbaları)
15 kr./adet
Lastik (Binek araç)
2 TL/adet
Lastik (Otobüs, kamyon, kamyonet, yükleyici ve kazıcı lastikleri ve diğerleri)
4 TL/adet
Lastik (îş makinası lastikleri)
10 TL/adet
Dolgu lastikler
5 TL/adet
Akümülatör (Kurşun asitli olanlar)
20 kr./kg
Akümülatör (Nikel kadmiyumlu olanlar)
50 kr./ kg
Akümülatör (Diğerleri)
5 kr./kg
Çinko karbon piller
2 TL/kg
Alkali silindirik piller
2 TL/kg
Alkali düğme piller
3 TL/kg
Düğme piller çinko-hava ve gümüş oksitli
10 TL/kg
Lityum düğme piller
10 TL/kg
Lityum silindirik şarjlı ve primer pil çeşitleri (Araç bataryaları hariç)
5 TL/kg
Otomotiv pilleri (Kurşun içerenler hariç)
15 TL/kg
Lityum içeren araç bataryaları
15 TL/kg
Diğer şarjlı piller
5 TL/kg
Madeni yağ
50 kr./kg
Bitkisel yağ
10 kr./kg
Elektrikli ve elektronik eşya: Televizyon/Monitör
20 kr./kg
Elektrikli ve elektronik eşya: Bilişim telekomünikasyon ekipmanları (Televizyon ve monitörler hariç)
20 kr./kg
Elektrikli ve elektronik eşya: Aydınlatma ekipmanları
10 kr./adet
Elektrikli ve elektronik eşya: Küçük ev aletleri ve diğerleri
20 kr./kg
Elektrikli ve elektronik eşya: Beyaz eşyalar (Buzdolabı/Soğutucular/îklimlendirme cihazları hariç)
25 kr./kg
Elektrikli ve elektronik eşya: Buzdolabı/Soğutucular/İklimlendirme cihazları
30 kr./kg
İlaç
1 kr./kutu veya şişe
Ürün Cinsi
Kg Başına Alınacak Tutar (kr.)
Adet Başına Alınacak Tutar (kr.)
PLASTİK AMBALAJ
İçecek Ambalajları (Adet)
0,33 litreye kadar
1
0,3301-0,75 litre arası
2
0,7501-1,5 litre arası
3
1,501 litre üzeri
4
Diğerleri (Poşet Hariç) (kg)
40
METAL AMBALAJ
İçecek Ambalajlan (Adet)
3
Diğerleri (kg)
50
KOMPOZİT AMBALAJ
Kâğıt-Karton Ağırlıklı Kompozit İçecek Ambalajları (Adet)
0,25 litreye kadar
1
0,2501-0,5 litre arası
2
0,501 litre üzeri
4
Diğerleri (kg)
50
KAĞIT KARTON AMBALAJ (kg)
20
CAM AMBALAJ
İçecek Ambalajları (Adet)
0,25 litreye kadar
1
0,2501-0,5 litre arası
2
0,501-1 litre arası
3
1,01-5 litre arası
5
5,01 litre üzeri
10
Diğerleri (kg)
20
AHŞAP AMBALAJ
AHŞAP AMBALAJ (Adet)
10
Plastik Poşetler ve Diğer Ürünlere İlişkin Genel Esaslar
09.01.2019 tarihli Plastik Poşetlerin Ücretlendirilmesine İlişkin Usul ve Esaslar’da kullanım alanları ve özellikleri bakımından;
a) Ekmek, sebze, meyve, peynir, zeytin, hayvansal gıda gibi açık satılan gıdaların hijyenini sağlamak için kullanılan, çift kat kalınlığı 15 mikron ve altında olan, 500×350 mm (körük kalınlığı ve sap uzunluğu dahil) ebadından küçük saplı/sapsız poşetler,
b) Plastik içeren malzemelerden, dokumalı veya dokumasız metotlarla üretilen, tekstil ürünü çok kullanımlık poşetler,
c) Canlı sucul hayvan satışında kullanılan sapsız poşetler,
ç) Yumrulu ve/veya benzer tohumlu bitkilerin satışında kullanılan sapsız poşetler,
d) Sadece hizmet verilen fakat ürün satışı gerçekleştirmeyen yerlerde kullanıcıya veya tüketiciye verilen poşetler, (kuru temizleme, lostra ve benzeri),
e) Kargo poşetleri,
f) Gümrüksüz mağazadan alınan ürünler için ilgili mevzuatı gereği kullanılması zorunlu olan özel poşetler,
g) Eczanelerde sadece ilaç satışında kullanılan, çift kalınlığı 15 mikron ve altında olan, 200×350 mm (körük kalınlığı ve sap uzunluğu dahil) ebatında küçük saplı/sapsız poşetler
bu Usul ve Esasların kapsamı dışındadır ve ücretlendirmeye tabi değildir.
Ayrıca söz konusu Çevre Kanununda yapılan değişiklikle bazı kavramlar özellikli bir hal almıştır. Buna göre söz konusu kavramlardan anlaşılması gerekler mezkur usul ve esaslar çerçevesinde aşağıda belirtilmiştir:
Ambalaj Komisyonu: Yürütülen çalışmaları ve uygulamaları değerlendirmek üzere Bakanlık temsilcisinin başkanlığında ilgili taraflardan oluşan komisyonu,
Bakanlık: Çevre ve Şehircilik Bakanlığını,
Geri kazanım katılım payı: 2872 sayılı Çevre Kanununun ek 1l inci maddesi gereğince Kanunun ekli (1) sayılı listesinde yer alan, plastik poşetler için satış noktalarından alınacak payı,
Plastik poşet: Plastikten yapılmış, satış noktalarında tüketicilere mal veya ürünleri taşıma amacıyla temin edilen saplı veya sapsız poşetleri,
Satış noktası: Toptan ve/veya perakende olarak mal, ürün satışını yapan mağaza, market ve benzeri satış yerlerini,
Uzaktan satış: Mektup, katalog, telefon, faks, radyo, televizyon, elektronik posta mesajı, kısa mesaj, internet gibi her türlü araç veya ortamı kullanarak yapılan satışı,
Üretici: Plastik poşetleri üretenler ve/veya bu ürünleri ithal edenleri,
ifade etmektedir.
Plastik poşetlerin ücretli olarak satışı, faaliyet türü ne olursa olsun uzaktan satışlar da dahil olmak üzere, istisnasız tüm satış noktalarında (tekstil, oyuncak, elektronik, gıda ve benzeri) 1/1/2019 tarihinden itibaren gerçekleştirilecektir.
Plastik poşetler, mesafeli satışlar da dahil olmak üzere satış noktalarında kullanıcıya veya tüketiciye ücretsiz temin edilemez, ücretsiz teminine imkan verecek herhangi bir promosyona veya kampanyaya dahil edilemez.
Plastik poşetlere uygulanacak taban ücret, her yıl piyasa koşulları ve ilgili sektör temsilcilerinden oluşan Ambalaj Komisyonunun önerisi dikkate alınarak Bakanlık tarafından belirlenir ve takip eden yıl boyunca geçerliliğini korur. Bu plastik poşetler için Bakanlıkça belirlenen asgari fiyat tarifesinin altında ücret uygulanamaz.
Satış noktaları, çift kat kalınlığı 15 mikron ve altında olan plastik poşetleri açık satılan gıdaların hijyenini sağlamak dışında kullanıcıya veya tüketiciye ücretli veya ücretsiz olarak sağlayam az.
Plastik poşetle gönderimi sağlanan uzaktan satışlarda alternatif taşıma ekipmanı kullanım seçeneği tüketiciye sunulur. Tüketici tarafından plastik poşet seçeneği tercih edilmesi halinde poşetlerin satışı zorunludur.
Satışa tabi plastik poşetlerin birim satış bedelinin, plastik poşetin zorunlu giderlerinin (poşet maliyeti, vergiler ve yukarıda belirtilen ekli (1) sayılı listesinde belirtilen geri kazanım katılım payının toplamı) üzerinde olması halinde, aradaki fark gelir olarak kabul edilir.
Kanunun 18 inci maddesinin ikinci fıkrası gereği plastik poşetlerin satışından elde edilen gelir Bakanlık Merkez Saymanlık Müdürlüğü hesabına yatırılır ve bütçeye gelir kaydedilir. Ücretlendirmeye tabi olan plastik poşetlerin satış noktalarında 1/1/2019 tarihi itibariyle barkodlu olarak sunulması zorunludur.
09.01.2019 tarihli usul ve esaslarda yapılan değişiklikle atıkların azaltımını desteklemek maksadıyla, satışa tabi plastik poşetlerin kaliteleri bakımından iyileştirilmelerinin esas alınacağı belirtilmiştir. Ücrete tabi plastik poşetlerin en az bir yüzeyinde “çevreci slogan ve Sıfır Atık logosu” kullanılacağı ayrıca plastik poşetlerde yer alan satış noktalarının marka ve logolarının poşetin tek yüzeyinin (sap hariç) alanının %20’ sini geçemeyeceği belirtilmiştir.
Ücrete tabi plastik poşetlerin çift kat kalınlığının 40 mikron ve üzerinde olması gerekmektedir. Dolayısıyla burada anlaşılması gereken, açıktan satılan ürünlerin hijyen ve sağlığını korumak amacıyla çift kalınlığı 15 mikron ve altında olan poşetlerin ücretsiz verileceği ancak ücrete tabi olan poşetlerin ise minimum 40 mikron ve üzerinde olması gerektiğidir.
Son olarak ise, satış noktalarının plastik poşete ikame olarak kağıt ve/veya bez ile file ve benzeri alternatif çok kullanımlık taşıma ekipmanını promosyon veya kampanyalar dahilinde kullanıcıya veya tüketiciye sağlayacağı hüküm altına alınmıştır.
Üreticilerin Yükümlülükleri
Üreticiler, Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği kapsamında kalan yükümlülükleri saklı kalmak koşulu ile üretmiş/ithal etmiş oldukları satışa tabi tüm plastik poşetlere ilişkin olarak, Bilgi Sistemine kayıt olmak ve gerekli bilgileri sisteme girmekle yükümlüdür. Ayrıca satışa tabi plastik poşetleri barkodlu olarak üretmekle yükümlüdürler.
Burada akıllara takılan soru, satış noktalarının (mükelleflerin) stoklarında bulunan barkodsuz plastik poşetlerin nasıl değerlendirileceği ile ilgilidir. Mezkur usul ve esasların geçici 1 inci maddesinde, stoklarda bulunan barkodsuz plastik poşetlerin satışının 31.03.2019 tarihine kadar gerçekleştirilebileceği belirtilmiştir. 10 uncu maddesinde ise barkod okuyucu sistemi olmayan satış noklarında ve barkodsuz olan söz konusu poşetlerin satışında , satış belgelerinde plastik poşet kalemi ve adedi gösterilme suretiyle yazar kasalarda gerekli düzenleme yapılacaktır. Böylece satış noktaları stoklarında bulunan plastik poşetleri yazar kasalarında gerekli düzenleme ve güncellemeleri yaparak 31.03.2019 tarihine kadar eriteceklerdir. Sonrasında üretici veya ithalatçılardan temin edilecek plastik poşetler zaten barkodlu olacak ve satışının takibi daha kolay hale gelecektir.
Satış Noktalarının Yükümlülükleri
Satış noktaları, Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği kapsamında kalan yükümlülükleri saklı kalmak koşulu ile plastik poşet kullanımının azaltılması amacıyla;
1/1/2019 tarihinden itibaren plastik poşetleri ücretsiz vermemekle ve tahsil edilen ücretleri satış belgelerinde adet bazlı göstermekle,
Çevrenin korunması maksadıyla plastik poşetlerin satışına ilişkin tüketiciyi bilinçlendirme amaçlı yazılı, basılı görsel materyal kullanmakla,
Bilgi Sistemine kayıt olmak, gerekli beyanları bilgi ve belgeleri ile birlikte bu sisteme yüklemekle,
Plastik poşet satışı miktarı beyanına istinaden hesaplanacak geri kazanım katılım payı tutarını Bakanlık Merkez Saymanlık Müdürlüğü hesabına aktarmakla,
Plastik poşetler yerine çok kullanımlık taşıma ekipmanını alternatif olarak tüketiciye sunmakla,
yükümlüdürler.
Ayrıca satış noktaları, plastik poşet talep etmeyen tüketiciye, talebi dışında plastik poşet satamayacaktır. Satılan plastik poşetlere ilişkin adet ve fiyat bilgisini satış belgelerinde gösterebilmek için gerekli altyapı çalışmaları 31.03.2019 tarihine kadar satış noktaları tarafından tamamlanacaktır. Plastik poşetle gönderimi sağlanan uzaktan satışlarda ise alternatif taşıma ekipmanı seçeneği 31.03.2019 tarihine kadar kurulacaktır. 31.03.2019 tarihinden sonra gerçekleşen uzaktan satışlar için satış noktaları plastik poşet talep etmeyen tüketiciye, talebi dışında plastik poşet sunamayacaktır.
Son olarak, satış noktalarının tüketici veya kullanıcının kendisine ait taşıma ekipmanı ile alışveriş yapmasına engel olmayacağı hüküm altına alınmıştır.
Tarh-Tahakkuk-Tahsilat İşlemleri
Satış noktaları, plastik poşetlerin satışının gerçekleştiği aya ait beyanı, takip eden ayın biri ile onbeşi arasında Bilgi Sistemi üzerinden yapar.
Satış noktası tarafından yapılan beyanlara istinaden ödeyeceği geri kazanım katılım payı tutarı Bilgi Sisteminde hesaplanır.
Satış noktası tarafından Bilgi Sistemine beyan edilen geri kazanım katılım payı, beyan dönemini takip eden ikinci ayın son gününe kadar Bakanlık Merkez Saymanlık Müdürlüğü hesabına yatırılır.
Katılım payının beyan edilmediğinin veya eksik beyan edildiğinin Bakanlıkça tespiti halinde beyan edilmeyen veya eksik beyan edilen katılım payının bir ay içinde ödenmesi gerektiği ilgiliye tebliğ edilecektir. Süresinde beyan edilmeyen veya eksik beyan edilen katılım payının beyan edilmesi gereken son günden ödendiği tarihe kadar geçen süre için 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 51 inci maddesine göre hesaplanacak gecikme zammı oranında faiz uygulanacaktır.
Depozito Uygulaması
2872 sayılı Çevre Kanunu’na eklenen Ek Madde 12 ile Bakanlığın belirleyeceği ambalajlar için depozito uygulaması 1/1/2021 tarihinden itibaren zorunlu olacaktır. Bu doğrultuda, depozito kapsamındaki ambalajlı ürünlerin satışını gerçekleştiren satış noktaları, depozito uygulaması toplama sistemine katılım sağlamakla yükümlü sayılacaklardır.
Depozito sisteminin uygulanmasına yönelik usul ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenecektir.
Poşet Ücretleri
2872 sayılı Çevre Kanunu’na eklenen Ek Madde 13 ile plastik poşetlerin satış noktalarında kullanıcıya veya tüketiciye ücret karşılığı verileceği düzenlenmiştir. 09.01.2019 tarihli Plastik Poşetlerin Ücretlendirilmesine İlişkin Usul ve Esasların “bilgi sistemi ve beyanlar” başlıklı 9 uncu maddesinde üreticiler veya ithalatçılar tarafından yapılacak beyanlarda; plastik poşet adedinin, ağırlığının, kalınlığının, boyutunun, ambalaj malzemesi cinsinin, firma bazında yurtiçi veya dışında kime satıldığının bilgisi yer alacaktır.
Ayrıca satış noktaları tarafından yapılacak beyanlarda; temin edilen firma bilgisi (yırtiçi ve yurtdışı), temin edilen plastik poşet maliyeti, satılan plastik poşet adedi ve birim fiyatı yer alacaktır. Söz konusu bu uygulama ile plastik poşetlerin üreticiden/ithalatçıdan çıkıp nihai tüketiciye ulaştığı ana kadar bir takibat içerisinde tutulacaktır.
Uygulanacak taban ücret adet başına vergiler dahil 25 kuruştan az olmamak üzere Bakanlıkça oluşturulacak komisyon aracılığı ile belirlenecek ve her yıl için güncellenecektir. Bu yıl için taban ücrete ilişkin bir belirleme henüz yapılmamıştır.
Ayrıca, bu kapsamda tahsil edilen poşet ücretlerinin, %18 oranında KDV’ye tabi tutularak (KDV dahil olarak) fatura veya fatura benzeri belgede gösterilmesi gerekecektir.
Plastik poşet satışının yapıldığı işlemlere ait belgelerde satış kalemi ve adedinin gösterilmesi ve poşetlerde barkod kullanılması zorunludur. Yazımızın yukarıdaki bölümlerinde belirtilen özelliklere sahip poşetlerin satışa sunulması en geç 31.03.2019 tarihine kadar gerçekleştirilecektir. Mezkur düzenlemenin geçici 4 üncü maddesine göre ise 31.03.2019 tarihinden itibaren aranan kriterlerin dışındaki poşetlerin satışına izin verilmeyecektir.
POŞET ÜCRETİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 40/1 inci maddesinde ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderlerin indirim konusu yapılabileceği hüküm altına alınmıştır. Ayrıca 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 28 inci maddesinin verdiği yetkiye istinaden yayımlanan 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı (BKK)’ na ekli I sayılı listede yer alan teslim ve hizmetler için % 1, II sayılı listede yer alan teslim ve hizmetler için % 8, listelerde yer alanlar hariç olmak üzere vergiye tabi işlemler için % 18 olarak tespit edilmiştir.
Söz konusu BKK eki II sayılı listenin B/8 inci sırasında; “Her nevi maddeden mamul çanta, bavul, valiz ve benzerleri” sayılmıştır.
60 No’lu KDV Sirkülerinde; her nevi maddeden, bavullar, valizler, okul ve evrak çantaları, el çantaları, bilgisayar çantaları, spor çantaları, erzak çantaları, sırt çantaları, portföyler bu sıra kapsamında değerlendirilmiş ancak; cüzdan, gözlük kılıfları, dürbün mahfazaları, fotoğraf makinesi mahfazası, müzik aletleri mahfazaları, silah ve tabanca, bıçak kılıfları, sigara ve tabaka kutuları mahfazaları ve benzeri mahfazalar ile yorgan, battaniye, yatak örtüsü v.b.’ nin ambalajı mahiyetindeki plastik veya benzerlerinden çanta şeklindeki mahfazalar bu sıra haricinde tutulmuştur.
Diğer taraftan, Türk Gümrük Tarife Cetveli (TGTC)’nin 39.23 tarife pozisyonunda “Plastiklerden eşya taşınmasına veya ambalajlanmasına mahsus malzemeler; …” tanımlanmıştır.
Buna göre, 3923.10.00.00.00 GTİP No.sundan beyan edilen plastik poşet ve plastik çanta, sözü edilen BKK eki II sayılı listenin B/8 inci sırası kapsamında yer almadığından, bunların ithal veya tesliminin genel oranda (% 18) KDV’ye tabi tutulması gerekmektedir.
2872 sayılı Çevre Kanununun 3/1-h maddesinde yapılan değişiklikle getirilen poşet ücretinin yukarıdaki hüküm ve açıklamalar çerçevesi bir örnekle anlamaya çalışalım:
X Toptan ve Perakende Tic. A.Ş. ticaretini yaptığı ürünlerin satışı ile ilgili olmak üzere 02.01.2019 tarihinde Y Plastik Ürünleri Ltd. Şti.’den tanesi 1 kuruştan 10 0.000 adet plastik poşet almıştır. Satışını yaptığı her bir ürünü 25 kuruşa ayrıca poşetleyerek müşterilerine teslim etmiştir. Ocak ayı içinde müşteri lerine satılan ürünlerin 1.000 adedini poşeti ile birlikte teslim etmiştir. 15.02.2019 tarihinde poşet teslimlerini Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın beyan sistemi üzerinden beyan etmiş ve 30.04.2019 tarihinde Bakanlık merkez saymanlığına ödemiştir.
—————————-02.01.2019—————————
153 Ticari Mal. 1.000,00
191 İnd. KDV 180,00
320 Satıcılar 1.180,00
(100.000*0,01= 1.000) Artık ticari mal olan poşet alımı
———————————————————————
—————————-Ocak/2019—————————-
100 Kasa 250,00
602 Diğer Gel. 211,86
391 Hes. KDV 38,14
(1.000*0,25=250) Ocak ayında müşterilere yapılan toplam poşet satışı
———————————————————————-
—————————-31.01.2019—————————-
621 S.T.M.M. 10,00
153 Tic. Mal. 10,00
(1.000*0,01=10) 1.000 adet poşet satılının maliyet kaydı
———————————————————————-
—————————-15.02.2019—————————–
770 Gen. Yön. Gid. 150,00
360 Öd. Ver. Fon. 150,00
(1.000*0,15=150) Ocak ayında satılan poşetlerin beyanı
———————————————————————–
—————————-30.04.2019—————————–
360 Öd. Ver. Fon. 150,00
102 Bankalar 150,00
Ocak ayı poşet bedellerinin Bakanlık Merkez Saymanlığına ödenmesi
———————————————————————–
Saygılarımla.
YUSUF ÖZER
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
Vergi Hukuku ve Uygulamaları Bilim Uzmanı
